Nieuwtjes Wallis & Futuna 2023 en 2024

Fa’ahiga Ufi Te Poa l’Igname, ofwel de Poa, een variant (‘Ufi’) van het plantengeslacht (‘Fa’ahiga’) Dioscorea die een eetbare knol oplevert, de Yam (‘Igname’ in het Frans). Zo’n tien tot twaalf maanden na het planten kunnen de knollen worden gegeten zoals wij de aardappel eten: gebakken, gekookt of in de frituur.

Viering van de internationale dag van de dans op 19 april. De dans Me’e Takofe wordt getoond. Ik vond één bron op Facebook die deze dans beschreef, waarvan ik hoop dat het klopt. Deze dans komt alleen in Futuna voor, en vindt plaats op een plein in de buitenlucht tijdens een voedselceremonie. Elk dorp of clan heeft haar eigen takofe. De maximaal zestig dansers dansen met een bamboestok (kofe) die het wapen voorstelt, waarmee ze op de grond slaan (tá). Ze dragen witte tulbanden op hun hoofd. Deze dansen worden begeleid met zang over overleden helden, goden en belangrijke gebeurtenissen.

Wallis van vroeger (Wallis autrefois): La lavandiere ‘Fafine Fai Fo’, ofwel de wasvrouw. Fafine betekent vrouw, en Fai Fo betekent de was doen, volgens de vertaling in de ‘Dictionaire Wallisien – Français’.

Op 5 juni 2023 verscheen een zegel met als thema de ambachtelijke visserij naar weekdieren (‘Fagota’) zoals tapijtschelpen, mossels, grisettes (kleine tweekleppige schelpen), krabben en kreeften bij eb. Volgens de site over het toerisme op Wallis et Futuna wordt dit vooral door vrouwen en hun kinderen gedaan, die tot drie uur in de hete zon op het strand bezig zijn. Er wordt een gerecht van gemaakt in combinatie met kokosmelk. Ik zie het nog niet direct voor me…

De ‘Te Moto’i Niu’ (Latijn: cocos nuficera) ofwel de kokospalm is natuurlijk welbekend. Minder bekend is dat er een medicijn van gemaakt wordt. Faito’o betekent ‘medicijn’, fakafenua betekent ‘wie is van het land’ volgens de vertaling uit de ‘Dictionaire Wallisien – Français’. Het schijnt te helpen tegen van alles en nog wat, te oordelen naar deze studie – die ik eerlijkheidshalve niet in detail bestudeerd heb.

De paardenrace of, in het Wallisiesch: Lele Hosi. De eerste paarden werden naar Wallis en Futuna vervoerd door missionarissen. Na verloop van tijd waren paarden gemeengoed bij de inwoners. Onder andere bij de festiviteiten van 14 juli werden paardenraces aan het strand georganiseerd voor de jeugd.

In de serie Sprookjes en legenden: koning Sautekai. Zie het artikel in MB219: Nieuwtjes van buiten Frankrijk (alleen toegankelijk voor leden na inloggen).

Alexandre Poncet werd geboren in 1884. Na zijn inwijding als Maristenpriester werkt hij een tijd in Londen. Hij werd in 1925 benoemd tot priester op Uvea, en werd daarna, met wat omwegen elders, in 1935 tot bisschop van Wallis en Futuna benoemd. Hij verhuisde in 1936 naar Wallis, waar hij Wallissisch leerde en de lokale geestelijkheid bestuurde. Tijdens de Tweede Wereldoorlog koos hij de kant van het Vichy-regime dat samenwerkte met de nazi’s, als enige van de Franse gebieden in de Stille Oceaan. Het gevolg was dat het protectoraat Wallis en Futuna een tijd lang niet bevoorraad werd. Toen de Amerikanen er in overleg met het Vrije Frankrijk er een basis vestigden, accepteerde hij de nieuwe situatie en werden de eilanden weer bevoorraad. Hij nam ontslag toen hij 75 was en publiceerde een dik boek, deels autobiografisch, over de geschiedenis van Wallis. Hij stierf op 88-jarige leeftijd. Hij werd begraven in Matâ’utu, de hoofdstad van Wallis en Futuna. Er verschenen eerder zegels gewijd aan de bisschop: in 2003 (Yvert 610), in 2008 (Yvert 706) en in 2013 (Yvert 800). Meer info op WIkipedia.

‘Kilikiti’ oftewel traditioneel cricket, is een unieke sport van Wallis. Volgens de overlevering is ‘kilikiti’ ontstaan in het dorp Vailla. Daarna verspreidde het zich over het hele eiland Wallis. Wedstrijden tussen de dorpen worden gehouden op plaatsen met veel ruimte zoals voor de kerk van Sint Joseph in Malaefo’ou. Aan de vooravond van een wedstrijd voeren de leden van beide teams en de dorpelingen acts (tu moe’) en wordt een ceremonie gehouden (‘kava ka hui’). Elk team kiest één of meer “zeeën”, een persoon die geluk brengt, om het team te helpen de overwinning voor hun dorp op te eisen. Dat kan een hoogwaardigheidsbekleder zijn of een hooggeplaatst gewoontegetrouw of religieus persoon. Een team bestaat verder uit een kapitein, de bowlers, veldspelers, en de slagman. Zie ook deze site over het toerisme op Wallis et Futuna.

Gierst wordt gezien als een duurzame graansoort, en om de teelt te bevorderen om daarmee voedselschaarste te voorkomen heeft de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties, op initiatief van India, 2023 uitgeroepen tot het jaar van de gierst. Het was mij ontgaan, maar dankzij deze uitgifte van 8 november 2023 ontdekte ik dit NOS bericht erover. Omdat gierst op barre omstandigheden kan groeien is het geschikt voor klimaten die veel last hebben van de klimaatverandering zoals in gebieden in Afrika en Azië, Beter dan rijst, dan veel meer water nodig heeft. De Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) van de VN werkt vanaf 2023 aan de promotie van gierst.

Tauasu, scène uit het dagelijks leven op een zegel van 24 november 2023. Maar wat is Tauasu? Op Futuna heeft elk dorp zijn eigen plek of tauasu, waar de mannen elke avond samenkomen rond de kava (een drank) om het dorpsleven en actuele zaken te bespreken. Het is ook de plek waar eventuele dorpsproblemen worden opgelost. De inwoners zien de tauasu als de bewaker van de sociale cohesie op hun eiland. Meer info op de site van het toerisme op Futuna.

Paogo Pandanus, ‘de geurende bloemen en fruit van Fenua’. In het Nederlands heet deze boom de geurende schroefpalm. Op wikipedia ontdek ik dat de vezels van de schil gebruikt kunnen worden om je tanden te flossen. Elders lees ik dat ze mannelijke en vrouwelijke bloemen hebben. Welke is klein, geurig en bloeit maar kort? Inderdaad: de mannelijke bloemen. Vrouwelijke bloemen lijken op een ananas en dat groeit uit tot het heerlijke fruit. Fenua betekent overigens het (eigen) gebied/land.

De (Oostelijke) Kerkuil wordt lokaal ‘Te Lulu’ genoemd. Ontworpen door Rebecca Kulimoetoke (eveneens ontwerper van zo’n beetje alle recente zegels van Wallis-et-Futuna volgens Colnect), in een oplage van 15.000 exemplaren. Dat is niet veel voor een zegel die interessant is voor verzamelaars van fauna.

Pasen 2024 werd gevierd met een zegel in een oplage van 15.000 exemplaren.

Viering van de internationale dag van de dans op 19 april. Dit keer de dans Me’e fakaniutao. Deze dans uit Futuna is vernoemd naar één van de eilanden van Tuvalu.

De geldkauri (Monetaria moneta), een zeeslak, werd vroeger gebruikt als schelpengeld.

De traditionele visserij komt aan bod op deze zegel van 190F.